رئیس پژوهشکده علوم و معارف در گفتگو با روابط عمومی مجتمعهای ولایت عنوان کرد: مجتمع ولایت «الگوی خانواده موفق» را به مخاطبان ارائه دهد
اگر مجتمعهای ولایت بتواند به این سمت حرکت کند که خانواده موفق حوزوی دارای چه پارامترها، ملاک‌ها و معیارهایی هستند و از چه اصولی تبعیت می‌کند و آن را اخذ و ارائه دهد، بسیار کار به‌جایی است. طلبه‌ها برای حریم خصوصی خود تحفظی قائلند و امکان ندارد کسی وارد آن بشود، مجتمع می‌تواند در ارتباطات با خانواده‌های طلاب، الگوی «خانواده موفق» را ارائه بدهد.
به گزارش روابط عمومی مجتمعهای فرهنگی اقامتی ولایت، کسب مهارت‌های زندگی در بین خانواده طلاب یکی از اهداف مجتمع در قالب خدمات فرهنگی و آموزشی مستمر به خانواده طلاب است. برای رسیدن به الگوی «خانواده موفق طلبه» گفتگویی با حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمدکاظم طباطبایی، رئیس پژوهشکده علوم و معارف حدیث موسسه دارالحدیث قم ترتیب دادیم. او که سالیانی در حوزه حدیث پژوهی فعالیت دارد با تکیه بر تجارب خود به پرسش‌های ما پاسخ داد.
ضمن تشکر از فرصتی که در اختیار ما گذاشتید، در ابتدا بفرمایید موسسه دارالحدیث در زمینه تحکیم خانواده چه گام‌هایی برداشته است؟
بسم‌الله الرحمن الرحیم، متقابلاً از توجه و پیگری‌های شما تشکر می‌کنم. نهاد خانواده، اصلیترین رکن جامعه و بستر فرهنگهای گوناگون و زمینهساز خوشبختی و یا بدبختی انسانها و امتها است و ازاین‌رو، اسلام که برنامه سعادت و تکامل بشر است، عنایت ویژهای به سلامت، رشد و پویایی این نهاد سرنوشتساز دارد.
موضوع خانواده به‌طور کلی در سه محور، قابل بحث و بررسی است: تشکیل خانواده، عوامل تحکیم و تعالی خانواده و نیز آسیبها و عوامل فروپاشی آن. اسلام در این زمینه‌ها رهنمودهای بسیار مهم و سازندهای دارد. در این باره آیت‌الله ری‌شهری کتابی دارد که توسط جناب حمیدرضا شیخی با عنوان «تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث» ترجمه شده است. این کتاب، نیاز پژوهشگرانِ مسائل خانواده را به منابع اسلامی تأمین می‌کند و همه خانوادهها، به‌ویژه جوانان، برای رسیدن به زندگی همراه با آسایش و آرامش، میتوانند از آن بهرهمند شوند.
همچنین اثر دیگری به قلم جناب عباس پسندیده با عنوان «رضایت از زندگی» از سوی موسسه به چاپ رسیده است. دقت در معارف دین، نشان میدهد که متون دینی (قرآن و حدیث) آموزههای گرهگشا و کارآمد فراوانی در این قلمرو دارند. معارف دین فقط در چارچوب عنوانهای نامآشنایی همانند: احکام، اخلاق، اعتقادات، تفسیر و… خلاصه نمیشوند؛ مهارت‌های زندگی و دانش لازم برای زندگی پربار ایمانی، قلمرو بکر و ناشناختهای است که با همه اهمیتش، کمتر مورد دقت قرار گرفته است. البته موسسه دارالحدیث کتاب‌های دیگری چون «حدیث تندرستی»، «رضایت زناشویی»، «تربیت جنسی» و… دارد که به این مهم پرداخته است.
مشکلی که برخی خانوادهها با آن مواجهه هستند، مشغله‌های درسی و بعضاً معیشتی طلاب است، نظرتان در این‌باره چیست و چه آسیب‌هایی در این زمینه وجود دارد؟
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار با اعضای مؤسسه عالی فقه و علوم اسلامی به نکاتی مهمی در این باره اشاره داشتند و فرمودند: بنده توجّه دارم که نقش همسران و خانوادهها در موفّقیّت‌های مردان خیلی زیاد است و اگر چنانچه همسر انسان، همراه و همگام و هم هدف و هم‌سنگر باشد، پیشرفت خیلی سرعت خواهد گرفت، لکن همه‌ی مسائل خانواده و خانوادگی مسائل عقلانی نیست، یک مقداری از آن مسائل عاطفی و زندگی است.
رهبری تأکید دارند با این کار طلبه که ساعت ۶ صبح از خانه بیرون می‌آید و ساعت ۹ شب برمی‌گردد مخالف است. آقا معتقدند که طلاب باید به خانوادهها برسند؛ همسر طلبه نیاز به حضورش دارد؛ البته حضور به معنای این نیست که همه‌اش برود در خانه بنشینید. بنابراین اشتغالات نباید مانع رسیدگی به خانواده شود.
در گذشته طلاب فقط به درس و بحث می‌پرداختند و درس مقدم بر تمام کارها بود. الآن کمی رویکرد طلاب تغییر کرده است و به مسائل خانواده بیشتر توجه دارند. البته این رویکرد یک آسیبی جدی هم دارد که طلاب به خاطر برخی از مسائل و توجه بیش‌ازحد به امورات و ظواهر زندگی از درس و بحث جامانده‌اند و به کار اداری و… تن می‌دهند با اینکه غفلت از درس قطعاً درست نیست. این توجه زیاد به حواشی زندگی باعث عدم رشد طلبه می‌شود و به تعبیر حضرت آیت‌الله جوادی آملی منجر به نهال فروشی می‌شویم؛ نهال فروشی مصلحت نهاد حوزه نیست.
چند نسل قبل در نجف و قم و در مشهد کمتر، طلاب همه محروم بودند و این محرومیت فراگیر بود. زندگی‌ها مثل هم بودند، زندگی طلاب حتی زندگی ثروتمندان از تبرج به دور بود در حالی که الآن این‌گونه نیست و کار را دشوار کرده است.
چه راهکاری برای ترمیم این مسئله وجود دارد؟
اول اینکه بدانیم با ارشادات عام و کلیات ابوالبقا نمی‌توانیم طلاب را متوجه وظیفه درس خواندن و یا توجه به رسیدگی مسائل خانواده کنیم، این ارشادات کلی جواب نمی‌دهد. دوم، نباید توقع داشته باشیم افراد بدون اینکه ما دست آن‌ها را بگیریم کارشان را سامان بدهند. سوم و مهمترین مسئله، نهاد حوزه باید برای تک‌تک طلاب برنامهریزی کند، برنامهریزی کلی فایده ندارد، چون ما مثل ایران‌خودرو تولید صنعتی نداریم! بنابراین متولیان حوزه برای درس، معیشت و خانواده طلاب باید برنامهریزی دقیقی داشته باشد.
مجتمعهای ولایت نسبت به تحکیم بنیان خانواده طلاب و رفع برخی از آسیب‌های موجود از ظرفیت‌های مناسبی برخوردار است، به عنوان سؤال پایانی، چه راهکار عملی برای خروج از کلی‌گویی و تبیین خانواده موفق طلاب نسبت به فعالیت‌های مجتمع پیشنهاد می‌دهید؟
یک نمونه موفق در بحث تعلیمات اسلامی «الگودهی» است. در مباحث اخلاق روانشناسی رویکردی هست به نام «روانشناسی مثبت‌گرا» که معتقد است روانشناسی دارد به خطا می‌رود، به جای اینکه سراغ افراد مثبت برود به سراغ آدم‌های منفی می‌رود و می‌خواهد آنان را درمان کند، در حالی که ۹۰ درصد دیگر خانوادهها را رها کرده است.
اگر مجتمعهای ولایت بتواند به این سمت حرکت کند که خانواده موفق حوزوی دارای چه پارامترها، ملاک‌ها و معیارهایی هستند و از چه اصولی تبعیت می‌کنند و آن را اخذ و ارائه دهد، بسیار کار به‌جایی است. طلبه‌ها برای حریم خصوصی خودشان تحفظی قائلند و امکان ندارد کسی وارد آن بشود، مجتمع می‌تواند در ارتباطات با خانواده‌های طلاب، الگوی «خانواده موفق» را ارائه بدهد.
توجه داشته باشیم در محیط خانوادگی می‌توان «الگوهای موفق خانواده» را معرفی و ارائه داد. به‌طور خاص مرحوم علامه طباطبایی، شهید مطهری و شهید بهشتی است که به‌عنوان یک الگوی موفق می‌توان از آن نام برد. البته عالمانی در مرتبه علمی در اوج بودند ولی به‌لحاظ خانوادگی دچار مشکل شدند مثلاً نقل‌هایی از مرحوم کاشف الغطاء در این باره وجود دارد.
الآن نظام مشاوره‌‌ای حوزه به خانواده موفق کاری ندارد، نگاه می‌کند کدام خانواده مشکل دارد و مشکلش را حل می‌کند. مشکل اصلی مشاوره حوزه این است که می‌گوید من محیط مشاوره‌‌ای درست کردم و هر کس مشکل دارد اینجا بیاید. ممکن است درصدی از خانوادهها مشکل داشته باشند اما دیگرانی که مشکلی ندارند، چگونه به سمت موفقیت حرکت کنند؟ این نیازمند یک نظام اطلاعات – آماری دقیق است که کار پژوهشی خوبی باید انجام شود. الگوها خیلی مهم هستند، بنابراین درباره «خانواده موفق طلبه» نیازمند یک پژوهش روان‌شناسانه هستیم.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.